De Bijnieren.
De bijnieren zijn twee klieren die op de bovenste polen van de nieren rusten. De klieren zijn verdeeld in twee orgaanzones met verschillende functies. Catecholaminen, adrenaline, noradrenaline en dopamine worden geproduceerd in het bijniermerg. In de bijnierschors worden meer dan 40 verschillende corticosteroïden geproduceerd.
Verhoogde alertheid.
In rusttoestand worden slechts kleine hoeveelheden adrenaline en noradrenaline door het bijniermerg afgegeven. In alarmsituaties neemt het vrijkomen van deze stresshormonen echter aanzienlijk toe en stelt de persoon in staat om op korte termijn maximaal te presteren. Dit wordt bereikt door een verhoogde toevoer van glucose voor het metabolisme, optimalisering van de zenuwfuncties en een verbeterde spieractiviteit in vlucht- en aanvalssituaties.
In het dierenrijk overheerst adrenaline bij opgejaagde dieren (b.v. hazen) en noradrenaline bij jagers (b.v. grote katten). Bij de mens is de verhouding tussen adrenaline en noradrenaline 4:1, wat betekent dat er meer een neiging is tot angst en vluchten dan tot agressief aanvallen.
De corticosteroïden die in de bijnierschors worden geproduceerd, regelen de concentratie en uitscheiding van elektrolyten (bv. natrium en kalium) en water.
Door een verhoogde uitscheiding van aldosteron wordt meer water in het lichaam vastgehouden, wat leidt tot een toename van het bloedvolume en dus van de bloeddruk. De corticosteroïde cortisol werkt gelijktijdig op verschillende organen.
In het energiemetabolisme leidt het tot een verhoogde glucosevorming uit aminozuren in de lever.
- Eenvoudig gezegd, cortisol breekt spiereiwitten af ten gunste van een verhoogd koolhydraatdepot in de lever.
- Het verhoogt ook de bloeddruk door de bloedvaten te vernauwen, maar alleen in combinatie met het hormoon noradrenaline.
- Het tempert het buitensporige effect van de afweerprocessen van het immuunsysteem.
In de geneeskunde worden cortisol en zijn derivaten hoofdzakelijk gebruikt voor de behandeling van plaatselijke ontstekingen. Ontstekingen en auto-immuunziekten kunnen worden afgezwakt of voorkomen door toediening van cortisol. In ernstige gevallen van ziekte kan dit levensreddend zijn of de enige manier om het lijden van een patiënt te verlichten.
Uitputting van de bijnieren onder permanente stress. Als de stress een bepaalde tijd aanhoudt, komt er naast adrenaline en noradrenaline ook cortisol vrij uit de bijnieren. Het lichaamseigen cortisol stelt mensen in staat om nog langere perioden van stress te doorstaan, daarom wordt het ook wel het “uithoudingshormoon” genoemd.
Het schakelt als het ware alle waarschuwingssignalen uit en onderdrukt tegenreacties in het lichaam. Op den duur leidt deze toestand echter tot een uitputting van de bijnieren en ontstaan er blijvende ziekten. Bekend zijn de zogenaamde stress maagzweer, hoge bloeddruk, hartaanval, angst, depressie, kanker, schildklierproblemen, stofwisselingsziekten, enz.
Lees ook het artikel Stress in Wetenswaardigheden.
Recente reacties